9 Φεβρουαρίου: Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας

συντάκτης admin · Δημοσιεύτηκε 8 Φεβρουαρίου 2024 · Ενημερώθηκε 17 Απριλίου 2024

1^ο Γυμνάσιο Αιγίου

Σχολικό Έτος: 2023-2024

9 Φεβρουαρίου: Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας

Η 9^η Φεβρουαρίου είναι ημέρα μνήμης του έργου του εθνικού μας ποιητή, Διονύσιου Σολωμού.

Ο ποιητής γεννήθηκε στη Ζάκυνθο στις 8 Απριλίου 1798, ενώ πέθανε στην Κέρκυρα στις 9 Φεβρουαρίου 1857. Θεωρείται ο σπουδαιότερος ποιητής του προπερασμένου αιώνα και αρχηγός της Επτανησιακής Σχολής.

Είναι ο ποιητής που ύμνησε τον Εθνικό Αγώνα της Ανεξαρτησίας (<<Ελεύθεροι Πολιορκημένοι>>). Επίσης ασχολήθηκε στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του με το θέμα της Ελευθερίας, εθνικής και ηθικής. Μάλιστα το 1823 έγραψε τον << Ύμνο εις την Ελευθερία>>, ποίημα με 158 στροφές, από τις οποίες οι δύο πρώτες αποτελούν τον Εθνικό ύμνο της Ελλάδας (από το 1865) αλλά και της Κύπρου (από το 1966). Τη μελοποίηση του ύμνου ανέλαβε να συνθέσει ο Έλληνας μουσουργός Νικόλαος Μάντζαρος (περίοδος μελοποίησης 1828-1830). Παράλληλα ασχολήθηκε επίσης και με τις αθάνατες αξίες της ζωής: Δικαιοσύνη, Αλήθεια, Πίστη, Αγάπη, Χρέος.

Πρώτος πίστεψε στη δύναμη της δημοτικής γλώσσας ως μέσο έκφρασης, για αυτό και τη χρησιμοποίησε στο ποιητικό και πεζό έργο του. Το 1824 έγραψε σε δημώδη, δημοτική, γλώσσα το πεζό έργο του με τίτλο: <<Διάλογος>>, ένα κείμενο ιδιαίτερα μαχητικό, υπερασπιζόμενος την αξία της γλώσσας του λαού, της λαϊκής καθομιλουμένης. Εκεί αναφέρει την περίφημη φράση του: <<Μήγαρις έχω άλλο στο μυαλό μου, πάρεξ ελευθερία και γλώσσα>>, δείχνοντας πως για τον ίδιο οι έννοιες Ελευθερία και Γλώσσα είναι απολύτως σπουδαίες και απολύτως συνδεδεμένες. Για τον ποιητή οι έννοιες αυτές, αφού επικρατήσουν ,ως πρέπει, στη χώρα και στο λαό <<και οι δύο θέλει προχωρήσουν εις το δρόμο της δόξας>>. Ο Σολωμός τόνιζε την ευγένεια της καθομιλουμένης και την ικανότητά της να ανταποκριθεί στις υψηλές απαιτήσεις της ποίησης, επίσης ότι ο ποιητής οφείλει στη γλώσσα και ότι πρέπει να στηρίζεται στη γλώσσα αυτή.

Τίτλοι άλλων έργων του: Η Ξανθούλα, Αγνώριστη, Η τρελή μάνα, Τα δυο αδέρφια, Ωδή εις το θάνατο του λόρδου Μπάιρον, Η καταστροφή των Ψαρών, Γυναίκα της Ζάκυνθος, Λάμπρος, Πόρφυρας, Ο Κρητικός, κ.ά.

Ταυτόχρονα όμως η ίδια ημέρα είναι αφιερωμένη και στην Ελληνική Γλώσσα. Το 2017 με κοινή υπουργική απόφαση των υπουργείων Εσωτερικού, Εξωτερικού και Παιδείας , Έρευνας και Θρησκευμάτων ορίστηκε η 9^η Φεβρουαρίου Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας. Η πρωτοβουλία αυτή ανήκει στον Νεοελληνιστή καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Καλαβρίας (Νότια Ιταλία) και ηγετικό στέλεχος της Ελληνικής Ομογένειας στην Ιταλία, κ. Ιωάννη Κορίνθιο, ο οποίος είχε την ιδέα και πρωταγωνίστησε στην κινητοποίηση των κλασικών λυκείων και της ελληνικής κοινότητας της Νάπολης και Καμπανίας για την καθιέρωση της ημέρας αυτής.

Πρόκειται για μια σπουδαία κίνηση- απόφαση που σκοπό έχει να καταδείξει την οικουμενικότητα της ελληνικής γλώσσας μέσα από την ευρεία αντίληψη που υπάρχει σε όλο τον κόσμο για τη συμβολή της στο γλωσσικό και πολιτισμικό εμπλουτισμό των ευρωπαϊκών και άλλων γλωσσών του πλανήτη. Δύο Γάλλοι λεξικογράφοι Jean Bouffartigue και Anne-Marie Delrieu στο έργο τους << Οι ελληνικές ρίζες στη γαλλική γλώσσα >> αναφέρουν: <<Η κατανόηση της δικής μας γλώσσας, η εκ νέου ανακάλυψη της ουσίας της -να ποια είναι η χρησιμότητα του να γνωρίζει κανείς τις ελληνικές ρίζες. Οι ελληνικές ρίζες δίνουν στη γαλλική το πιο βαθύ στήριγμά της και συγχρόνως της παρέχουν την πιο υψηλή δυνατότητα για αφαίρεση. Μακρινή πηγή του πολιτισμού μας η Ελλάδα βρίσκεται ζωντανή μέσα στις λέξεις που λέμε. Σχηματίζει κάθε μέρα τη γλώσσα μας>> (Εφημερίδα Το Βήμα, 15-1-95). Ακόμα στο έργο <<Οι ελληνικές ρίζες στην αγγλική γλώσσα>> του Αριστείδη Κωνσταντινίδη αναφέρεται πως κατά το λεξικό Webster International 41.214 ελληνικές λέξεις υπάρχουν στο αγγλικό λεξιλόγιο. Ενώ από τις 43.716 λέξεις ιατρικής ορολογίας οι 20.346 είναι ελληνικές! (Εφημερίδα Το Βήμα, 15-1-95). Και φυσικά δεν είναι τα μόνα παραδείγματα , αφού μπορούμε ανάλογα να βρούμε και σε άλλες γλώσσες, π.χ. ιταλικά, γερμανικά, αμερικάνικα, έως και ιαπωνικά ή κινέζικα, καθώς με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και ο δικές τους γλώσσες εμπλουτίζονται με ελληνογενείς λέξεις.

Ήδη πλέον από είκοσι χρόνια είχε αναγνωριστεί η σημαντικότητα της ελληνικής γλώσσας για τη γύμναση του νου. Μελέτες κι έρευνες κατέδειξαν ότι η σημαντικότερη τροφή του μυαλού είναι διανοητική και πως σπουδαία άσκηση του νου αποτελούν ορισμένα επιτραπέζια παιχνίδια , π.χ. σκάκι, αλλά και η ανάγνωση βιβλίων. Συνιστώνται δε ιδιαίτερα κείμενα αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων επίσης και ετυμολογικά λεξικά. Τέλος είναι γνωστή η ύπαρξη της φυλής των Καλάς στο Β. Πακιστάν, τα μέλη της οποίας κρατούν ολοζώντανους μύθους και παραδόσεις από τα χρόνια του Διονύσου και του Ηρακλέα και έχουν πολυθεϊστική λατρεία που μοιάζει με το Δωδεκάθεο, ενώ επικοινωνούν με πολλές αρχαιοελληνικές λέξεις ( οι ίδιοι πιστεύουν πως είναι απόγονοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου).

Αλλά πέρα από την οικουμενικότητα η απόφαση για την Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας έχει ιδιαίτερη σημασία, διότι επιδιώκεται η ανάδειξη της διαρκούς συμβολής της στην ανάπτυξη του ευρωπαϊκού και παγκόσμιου πολιτισμού. Μιλάμε για μια γλώσσα με ανεκτίμητη αξία, μια γλώσσα που μιλιέται συνεχώς για 4.000 χρόνια, μια από τις αρχαιότερες γλώσσες με συνεχή κι εκτεταμένη μαρτυρία και με γραπτά μνημεία που καλύπτουν 3.500 χρόνια! Στην οποία άφησαν το έργο τους σπουδαίοι φιλόσοφοι, ποιητές, συγγραφείς, ιστορικοί: Όμηρος, Πλάτων, Θουκυδίδης, Αισχύλος, Αριστοφάνης, Ευαγγελιστές, Πατέρες της εκκλησίας και τόσοι άλλοι άνθρωποι της νόησης μέχρι και σήμερα. Μέσω αυτής διαμορφώθηκε και μεταδόθηκε ο πολιτισμός, η λογοτεχνία, η επιστήμη, οι αξίες και τα ιδανικά. Όπως επίσης με αυτή επιτυγχάνεται η καθημερινότητα της διεθνούς επικοινωνίας. Είναι η γλώσσα της ειρήνης και της δημιουργίας, της αλήθειας και του δικαίου, του ανθρωπισμού και της αποδοχής, της αγάπης και της ελπίδας, της συναδέλφωσης και της συνύπαρξης, του ιδεατού και της πνευματικής ανόρθωσης.

Σε αυτό το σημείο πρέπει να τονίσουμε πως, όταν λέμε ελληνική γλώσσα, εννοούμε και την αρχαία και τη νέα ελληνική, αφού η γλώσσα μας διαθέτει το στοιχείο της διαχρονικότητας, είναι μία και ενιαία, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο νομπελίστας ποιητής μας (1979) Οδυσσέας Ελύτης (1911-1996): <<Εγώ δεν ξέρω να υπάρχει παρά μία γλώσσα, η ενιαία γλώσσα η Ελληνική… Το να λέει ο Έλληνας ποιητής ακόμη σήμερα <<ουρανός>> ή <<θάλασσα>> ή <<ήλιος>> ή <<σελήνη>> ή <<άνεμος>>, όπως το έλεγαν η Σαπφώ και ο Αρχίλοχος, δεν είναι μικρό πράγμα. Είναι πολύ σπουδαίο. Επικοινωνούμε κάθε στιγμή μιλώντας με τις ρίζες μας. Τις ρίζες μας που βρίσκονται εκεί: στα Αρχαία>>.

<<Στο μακρό της ταξίδι στο χρόνο η γλώσσα εξαπλώθηκε και συρρικνώθηκε, εξελίχτηκε και μετασχηματίστηκε, δάνεισε και δανείστηκε, απέκτησε ποικιλίες και κοινές μορφές, διχάστηκε και δίχασε με τις καταστάσεις της διγλωσσίας και του γλωσσικού ζητήματος, όμως πάντοτε αποτελούσε το όχημα του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής ταυτότητας. Από τις μυκηναϊκές πινακίδες της Γραμμικής Γραφής Β στα σημερινά greeklish και τη γλώσσα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, από τα ομηρικά έπη στα ακριτικά και στα δημοτικά τραγούδια, από το αρχαίο δράμα στον ελληνικό κινηματογράφο, από τη λυρική ποίηση στο ρεμπέτικο και το λαϊκό τραγούδι, από την Ελληνιστική Κοινή και τη γλώσσα της εκκλησιαστικής παράδοσης στις ντοπιολαλιές και τις διαλεκτικές ποικιλίες στην Κύπρο, τη Μικρά Ασία και στην Κάτω Ιταλία, η ελληνική γλώσσα ήταν και είναι ο βασικός φορέας της ταυτότητας των απανταχού Ελλήνων και το σημαντικότερο κομμάτι του υλικού και άυλου πολιτισμού μας.>>, γράφουν η καθηγήτρια Αμαλία Μόζερ και ο αναπληρωτής καθηγητής Βασίλειος Σπυρόπουλος εκ μέρους του Τομέα Γλωσσολογίας του τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών στο αφιέρωμά τους για την ημέρα αυτή (ΕΚΠΑ, 2023).

Αυτή η εκπληκτική ικανότητα της γλώσσας μας να εξελίσσεται, να μετασχηματίζεται, να << ακολουθεί>> τις εποχές , να επιβάλλεται αλλά και να υιοθετεί, αυτό ακριβώς είναι, πιστεύουμε, και το γοητευτικό της στοιχείο, αλλά και στοιχείο δυναμισμού της, διότι ταυτόχρονα δεν χάνει <<το δρόμο της>> ούτε τη σπουδαία αποστολή της. Νιώθουμε επίσης τυχεροί όντας φυσικοί ομιλητές μιας γλώσσας, η αξία της οποίας μεταξύ άλλων αναγνωρίζεται παγκοσμίως.

Για τον δυναμισμό της γλώσσας μας αναφέρει ο κ. Χριστόφορος Χαραλαμπάκης ομότιμος καθηγητής Γλωσσολογίας και Ακαδημαϊκός <<Βεβαίως και είναι δύναμη που ισοδυναμεί με βόμβα μεγατόνων>> (από συνέντευξή του με αφορμή την έκδοση Χρηστικού Λεξικού της Ελληνικής Γλώσσας της Ακαδημίας Αθηνών), ενώ για το μέλλον της και τους κινδύνους που διατρέχει πιστεύει << Η έκφραση ΄΄ διατήρηση της γλώσσας΄΄ λέγεται συχνά, εμένα όμως παρ΄ όλο που έχει καταγραφεί στο Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας της Ακαδημίας Αθηνών , δε μου αρέσει, γιατί παραπέμπει συνήθως σε κάτι στατικό (διατήρηση μνημείων, έργων τέχνης) ή στη συντήρηση (διατήρηση τροφίμων). Με την έννοια αυτή η γλώσσα δεν μπορεί να διατηρηθεί, αφού δεν είναι στατική, αλλά βρίσκεται σε συνεχή ροή και εξέλιξη. Πρόκειται για ένα μακρύ ποτάμι που αρδεύει για χιλιετίες τον πολιτισμό και διαμορφώνει την ταυτότητα των ομιλητών της, παρακολουθεί τις ιστορικές, κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές και παγκόσμιες εξελίξεις και προσαρμόζεται σε αυτές. Η επιβίωση μιας γλώσσας και οι μελλοντικές προοπτικές της βρίσκονται σε συνάρτηση με τους φυσικούς ομιλητές, οι οποίοι, αν εκλείψουν όλοι, εκλείπει αυτόματα και η γλώσσα τους ως ζωντανή παρουσία. Μια τέτοια μακάρια εκδοχή, πιθανή σε απευκταίο πυρηνικό ολοκαύτωμα, δεν θέλω καν να τη φέρνω στο μυαλό μου.>>

Αξίζει λοιπόν να ανταποκριθούμε στη σύγχρονη πρόκληση να φέρουμε στο διεθνές προσκήνιο την ελληνική γλώσσα μας και να προωθήσουμε το άνοιγμά της και πέρα από τις χώρες διαμονής ελληνοφώνων. Αξίζει και πρέπει να συμβεί αυτό από όλους εμάς τους ίδιους, που εξάλλου είμαστε φυσικοί ομιλητές της, από τη θέση και τον τρόπο που ο καθένας μπορεί.

Φέτος το σχολείο μας θα τιμήσει την Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας με μία δράση που αφορά σε όλα τα τμήματά του. Θα αναρτηθεί σε κάθε ένα από αυτά ένα μεγάλο χαρτόνι με τον τίτλο <<Ομιλείτε Ελληνικά;>>, πάνω στο οποίο οι μαθητές με χρωματιστά στυλό θα γράψουν λέξεις που οι ίδιοι έχουν επιλέξει μέσα από λεξικά ή τα βιβλία τους, λέξεις που τους αρέσουν κι έχουν ιδιαίτερο νόημα. Στη συνέχεια εμείς, οι φιλόλογοι, που είχαμε αυτή την ιδέα-πρόταση για υλοποίηση, θα συγκεντρώσουμε το υλικό, θα το μελετήσουμε και θα συναποφασίσουμε- βάσει κριτηρίων- για την απονομή βραβείων. Όλες οι εργασίες των τμημάτων θα αναρτηθούν στην ιστοσελίδα του σχολείου μας μαζί με έναν λόγο αφιέρωμα στην ημέρα αυτή.

Μέσω της δραστηριότητάς μας ευελπιστούμε πως οι μαθητές μας και θα τιμήσουν την Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας, αλλά και ταυτόχρονα θα τους δοθεί η ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με το λεξιλογικό πλούτο της απολαμβάνοντας το όμορφο ταξίδι τους μέσα από τις σελίδες των βιβλίων!

Στο σημείο αυτό θέλουμε να ευχαριστήσουμε τη Διευθύντρια του σχολείου μας, κ. Αγγελοπούλου Κωνσταντίνα, για την από μέρους της ένθερμη αποδοχή της ιδέας μας και τη στήριξή της στην πραγματοποίηση της δραστηριότητας, επίσης το σύλλογο των συναδέλφων μας καθηγητών του σχολείου, με τη σύμφωνη γνώμη των οποίων προχωρήσαμε στη υλοποίηση της δράσης και τέλος την αγαπητή συνάδελφο κ. Διλάλου Ασπασία , η οποία –όπως πάντα- είναι πολύτιμος αρωγός μας στο επίπεδο της ηλεκτρονικής παρουσίασης των δράσεών μας, όπως και αυτής.

Οι υπεύθυνες καθηγήτριες

Γαλανοπούλου Μαρία

Λαλιώτη Αναστασία

Πλατάνου Παναγιώτα

ΠΗΓΕΣ: – Wikipedia( για την 9^η Φεβρουαρίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας